Το Άξιον Εστί
κατά τον Δ.Ν. Μαρωνίτη έχει την δομή μιας πυραμίδας. Είναι εξάλλου γνωστή η αγάπη του ποιητή για τα μαθηματικά και την γεωμετρία. Τα επίπεδα που το ορίζουν είναι: 1. ο Ελύτης ως ποιητής και η ποιητική του μοίρα 2. ο χώρος της ιστορίας (του ελληνισμού και της δραματικής του επιβίωσης) 3. ο χώρος της μεταφυσικής (ο άνθρωπος ανάμεσα σε ουρανό και γη). Ο ποιητής νικά τους εχθρούς του χάρη στην ταύτισή του με τον ελληνικό χώρο και την ιστορία του, ο ελληνισμός σώζεται και δικαιώνεται χάρη στον πολιτισμό, την αρετή και την ικανότητά του. Στο ποίημα κύριο ρόλο έχει ο όρος της διαφάνειας. Είναι η καθαρότητα που πρέπει να επικρατήσει, πρέπει να διαλυθούν τα σύννεφα του σκοταδισμού και του μίσους. Μόνο έτσι θα φανεί ο ήλιος που θα αποκαλύψει την ομορφιά της ζωής. Όπως διαπιστώνει και ο Νίκος Δήμου, όταν διαβάζεις Οδυσσέα Ελύτη, είναι σαν να κοιτάς αιγαιοπελαγίτικο τοίχο στο καταμεσήμερο. Θαμπώνεσαι. Όταν περάσει το θάμπωμα μένει μια ευτυχία. Μια βαθιά συνείδηση και μια απλή σοφία. Ο Σεφέρης πάλεψε τόσο πολύ με το μαύρο που οι ίσκιοι έμειναν. Έγινε τελικά τραγικός ποιητής. Στον Ελύτη ο στοχασμός γίνεται αίσθηση. Και λυτρώνεσαι. Όχι δι' ελέου και φόβου, αλλά με την μαγεία της γλώσσας. Το Άξιον εστί είναι μεγάλο έργο που διακρίνεται σε τρία μέρη: πρώτον, τη Γένεση, όπου καταγράφεται ποιητικά η γέννηση του ποιητή και του κόσμου. Στο δεύτερο μέρος, τα Πάθη, αλληλοπλέκονται τα πάθη της Ελλάδας και του ποιητή κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, από την ημέρα της επίθεσης των Ιταλών εναντίον της Ελλάδας. Το τρίτο μέρος, το Δοξαστικό, αποτελεί ένα δοξολόγημα του ελληνικού κόσμου, μέσα από την ελληνική ποιητική ματιά του Ελύτη. Αναλυτικότερα στη Γένεση, σε επτά ύμνους, αντίστοιχους με τις επτά μέρες της Δημιουργίας, υμνείται η γέννηση του ποιητή και του φωτός, η δημιουργία της γης με την εικόνα του ελληνικού τοπίου, η δημιουργία της θάλασσας και των νησιών, των μικρών πλασμάτων της ζωής, των κοριτσιών και του έρωτα. Η Γένεση είναι το πέρασμα από την κατάσταση όπου όλα ήταν μια μάζα αξεδιάλυτη, στην ονοματοδοσία των όντων. Όπως και στην Παλαιά διαθήκη «εν αρχή ην ο λόγος», «είπε και εγένετο». Το ίδιο και στο Άξιον εστί: είπε και εγεννήθηκεν η θάλασσα. Τα πράγματα αρχίζουν να διακρίνονται και να υπάρχουν από τότε που τους προσδίδεται όνομα, από τότε που ο άνθρωπος τα ονοματίζει. Έτσι ζει ο Ελύτης το θαύμα της γένεσης του κόσμου: Να το σπαράγγι να ο ριθιός να το σγουρό περσέμολο το τζεντζεφύλλι και το πελαργόνιο στύφνος και το μάραθο Οι κρυφές συλλαβές όπου πάσχιζα την ταυτότητά μου ν' αρθρώσω. ΑΥΤΟΣ εγώ λοιπόν και ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας! Το δεύτερο μέρος, τα Πάθη, ψαλμοί, άσματα και αναγνώσματα, σε τρεις ενότητες, αναφέρονται στην σχέση ελευθερίας και γλώσσας, στους αγώνες για ελευθερία του ποιητή και των Ελλήνων, στη σκλαβιά, στην Κατοχή και στους αγώνες εναντίον της, ύστερα στους εσωτερικούς εχθρούς της Ελλάδας και του ποιητή, στο θάνατο και την πίστη στις ρίζες μας. Τρίτο και τελευταίο μέρος του Άξιον εστί, το Δοξαστικόν, αποτελεί μια δοξολογία του κόσμου του μικρού, που είναι ο ένας και μέγας κόσμος, σε τρεις ενότητες. Πώς γεννήθηκε το Άξιον εστί, κατά Ελύτη; Δέκα χρόνια μετά την έκδοση του έργου, ο ποιητής εμπιστεύθηκε στον Γ. Π. Σαββίδη κάποιες σημειώσεις που εξηγούν το πώς δημιουργήθηκε το «΄Αξιον Εστί». «΄Οσο κι αν μπορεί να φανεί παράξενο, την αρχική αφορμή να γράψω το ποίημα μου την έδωσε η διαμονή μου στην Ευρώπη τα χρόνια του 1948 με 1951.» Και περιγράφει τη μεγάλη αντίθεση ανάμεσα στα ελληνόπουλα, «μες τα κουρέλια. Χλωμά, βρώμικα, σκελετωμένα» και στα Ελβετόπαιδα «ροδοκόκκινα, γελαστά, ντυμένα σαν πριγκηπόπουλα». «΄Ητανε η δεύτερη φορά στη ζωή μου που έβγαινα από το άτομό μου, και αισθανόμουν όχι απλά και μόνο αλληλέγγυος, αλλά ταυτισμένος κυριολεκτικά με τη φυλή μου. Καταλάβαινα ότι ήμασταν αγνοημένοι από παντού και τοποθετημένοι στην άκρη-άκρη ενός χάρτη … Αυτό ήταν ο πρώτος σπινθήρας, ήταν το πρώτο εύρημα. Και η ανάγκη που ένιωθα για μια δέηση, μου ΄δωσε ένα δεύτερο εύρημα. Να δώσω, δηλαδή, σ’ αυτή τη διαμαρτυρία μου για το άδικο τη μορφή μιας εκκλησιαστικής λειτουργίας. Κι έτσι γεννήθηκε το ΄Αξιον Εστί». Όπως μαρτυρείται από τους μελετητές, ο Οδυσσέας Ελύτης με το ποιητικό του έργο, υπήρξε ταυτόχρονα και μέγας γλωσσοπλάστης, δωρίζοντάς μας 8000 λέξεις που δημιούργησε η μετέπλασε με εξαιρετική φαντασία.
κατά τον Δ.Ν. Μαρωνίτη έχει την δομή μιας πυραμίδας. Είναι εξάλλου γνωστή η αγάπη του ποιητή για τα μαθηματικά και την γεωμετρία. Τα επίπεδα που το ορίζουν είναι: 1. ο Ελύτης ως ποιητής και η ποιητική του μοίρα 2. ο χώρος της ιστορίας (του ελληνισμού και της δραματικής του επιβίωσης) 3. ο χώρος της μεταφυσικής (ο άνθρωπος ανάμεσα σε ουρανό και γη). Ο ποιητής νικά τους εχθρούς του χάρη στην ταύτισή του με τον ελληνικό χώρο και την ιστορία του, ο ελληνισμός σώζεται και δικαιώνεται χάρη στον πολιτισμό, την αρετή και την ικανότητά του. Στο ποίημα κύριο ρόλο έχει ο όρος της διαφάνειας. Είναι η καθαρότητα που πρέπει να επικρατήσει, πρέπει να διαλυθούν τα σύννεφα του σκοταδισμού και του μίσους. Μόνο έτσι θα φανεί ο ήλιος που θα αποκαλύψει την ομορφιά της ζωής. Όπως διαπιστώνει και ο Νίκος Δήμου, όταν διαβάζεις Οδυσσέα Ελύτη, είναι σαν να κοιτάς αιγαιοπελαγίτικο τοίχο στο καταμεσήμερο. Θαμπώνεσαι. Όταν περάσει το θάμπωμα μένει μια ευτυχία. Μια βαθιά συνείδηση και μια απλή σοφία. Ο Σεφέρης πάλεψε τόσο πολύ με το μαύρο που οι ίσκιοι έμειναν. Έγινε τελικά τραγικός ποιητής. Στον Ελύτη ο στοχασμός γίνεται αίσθηση. Και λυτρώνεσαι. Όχι δι' ελέου και φόβου, αλλά με την μαγεία της γλώσσας. Το Άξιον εστί είναι μεγάλο έργο που διακρίνεται σε τρία μέρη: πρώτον, τη Γένεση, όπου καταγράφεται ποιητικά η γέννηση του ποιητή και του κόσμου. Στο δεύτερο μέρος, τα Πάθη, αλληλοπλέκονται τα πάθη της Ελλάδας και του ποιητή κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, από την ημέρα της επίθεσης των Ιταλών εναντίον της Ελλάδας. Το τρίτο μέρος, το Δοξαστικό, αποτελεί ένα δοξολόγημα του ελληνικού κόσμου, μέσα από την ελληνική ποιητική ματιά του Ελύτη. Αναλυτικότερα στη Γένεση, σε επτά ύμνους, αντίστοιχους με τις επτά μέρες της Δημιουργίας, υμνείται η γέννηση του ποιητή και του φωτός, η δημιουργία της γης με την εικόνα του ελληνικού τοπίου, η δημιουργία της θάλασσας και των νησιών, των μικρών πλασμάτων της ζωής, των κοριτσιών και του έρωτα. Η Γένεση είναι το πέρασμα από την κατάσταση όπου όλα ήταν μια μάζα αξεδιάλυτη, στην ονοματοδοσία των όντων. Όπως και στην Παλαιά διαθήκη «εν αρχή ην ο λόγος», «είπε και εγένετο». Το ίδιο και στο Άξιον εστί: είπε και εγεννήθηκεν η θάλασσα. Τα πράγματα αρχίζουν να διακρίνονται και να υπάρχουν από τότε που τους προσδίδεται όνομα, από τότε που ο άνθρωπος τα ονοματίζει. Έτσι ζει ο Ελύτης το θαύμα της γένεσης του κόσμου: Να το σπαράγγι να ο ριθιός να το σγουρό περσέμολο το τζεντζεφύλλι και το πελαργόνιο στύφνος και το μάραθο Οι κρυφές συλλαβές όπου πάσχιζα την ταυτότητά μου ν' αρθρώσω. ΑΥΤΟΣ εγώ λοιπόν και ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας! Το δεύτερο μέρος, τα Πάθη, ψαλμοί, άσματα και αναγνώσματα, σε τρεις ενότητες, αναφέρονται στην σχέση ελευθερίας και γλώσσας, στους αγώνες για ελευθερία του ποιητή και των Ελλήνων, στη σκλαβιά, στην Κατοχή και στους αγώνες εναντίον της, ύστερα στους εσωτερικούς εχθρούς της Ελλάδας και του ποιητή, στο θάνατο και την πίστη στις ρίζες μας. Τρίτο και τελευταίο μέρος του Άξιον εστί, το Δοξαστικόν, αποτελεί μια δοξολογία του κόσμου του μικρού, που είναι ο ένας και μέγας κόσμος, σε τρεις ενότητες. Πώς γεννήθηκε το Άξιον εστί, κατά Ελύτη; Δέκα χρόνια μετά την έκδοση του έργου, ο ποιητής εμπιστεύθηκε στον Γ. Π. Σαββίδη κάποιες σημειώσεις που εξηγούν το πώς δημιουργήθηκε το «΄Αξιον Εστί». «΄Οσο κι αν μπορεί να φανεί παράξενο, την αρχική αφορμή να γράψω το ποίημα μου την έδωσε η διαμονή μου στην Ευρώπη τα χρόνια του 1948 με 1951.» Και περιγράφει τη μεγάλη αντίθεση ανάμεσα στα ελληνόπουλα, «μες τα κουρέλια. Χλωμά, βρώμικα, σκελετωμένα» και στα Ελβετόπαιδα «ροδοκόκκινα, γελαστά, ντυμένα σαν πριγκηπόπουλα». «΄Ητανε η δεύτερη φορά στη ζωή μου που έβγαινα από το άτομό μου, και αισθανόμουν όχι απλά και μόνο αλληλέγγυος, αλλά ταυτισμένος κυριολεκτικά με τη φυλή μου. Καταλάβαινα ότι ήμασταν αγνοημένοι από παντού και τοποθετημένοι στην άκρη-άκρη ενός χάρτη … Αυτό ήταν ο πρώτος σπινθήρας, ήταν το πρώτο εύρημα. Και η ανάγκη που ένιωθα για μια δέηση, μου ΄δωσε ένα δεύτερο εύρημα. Να δώσω, δηλαδή, σ’ αυτή τη διαμαρτυρία μου για το άδικο τη μορφή μιας εκκλησιαστικής λειτουργίας. Κι έτσι γεννήθηκε το ΄Αξιον Εστί». Όπως μαρτυρείται από τους μελετητές, ο Οδυσσέας Ελύτης με το ποιητικό του έργο, υπήρξε ταυτόχρονα και μέγας γλωσσοπλάστης, δωρίζοντάς μας 8000 λέξεις που δημιούργησε η μετέπλασε με εξαιρετική φαντασία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.